Թռչունները խաչի նման հորինվածքի ամենաշարժուն տարրերն են: Խաչքարային հորինվածքում իմաստաբանական ցուցիչը ոչ այնքան թռչունն է, որքան որ նրա տեղը. ստորին հատվածը զբաղեցնում են ջրային և հիմնականում գետնակյաց թռչունները, միջնամասըª փայտփորիկատիպ թռչունները, իսկ վերնամասըª ՙսավառնող՚ թռչունները: Սա խաչքարիª որպես աշխարհի հանմընդհանուր մոդելի հայկական տարբերակի, վառ արտահայտված առանձնահատկություններից մեկն է, երբ վերևը, միջնամասը և ներքևը ցուցվում է թռչնային հիերարխիայի օգնությամբ: Այսուհանդերձ, ավելի մեծ թիվ են կազմում այն խաչքարերը, որոնց հորինվածքում թռչունները զբաղեցնում են հորինվածքի վերնամասը կամ քիվը: Դրանք իրար դիմաց կանգնած զույգ կաքավներ են, աղավնիներ կամ սիրամարգեր ¥սկիհից խմելիս, խաղողի ողկույզներն ու թփերը կտցելիս¤, որոնք ցուցում են երկնային-սրբազան ոլորտը, երկնային այգին, հոգիների անմահությունը, որոնց կարելի է հասնել խաչի միջնորդությամբ:
Գլխավոր էջ 
Թռչունները խաչի նման հորինվածքի ամենաշարժուն տարրերն են: Խաչքարային հորինվածքում իմաստաբանական ցուցիչը ոչ այնքան թռչունն է, որքան որ նրա տեղը. ստորին հատվածը զբաղեցնում են ջրային և հիմնականում գետնակյաց թռչունները, միջնամասըª փայտփորիկատիպ թռչունները, իսկ վերնամասըª ՙսավառնող՚ թռչունները: Սա խաչքարիª որպես աշխարհի հանմընդհանուր մոդելի հայկական տարբերակի, վառ արտահայտված առանձնահատկություններից մեկն է, երբ վերևը, միջնամասը և ներքևը ցուցվում է թռչնային հիերարխիայի օգնությամբ: Այսուհանդերձ, ավելի մեծ թիվ են կազմում այն խաչքարերը, որոնց հորինվածքում թռչունները զբաղեցնում են հորինվածքի վերնամասը կամ քիվը: Դրանք իրար դիմաց կանգնած զույգ կաքավներ են, աղավնիներ կամ սիրամարգեր ¥սկիհից խմելիս, խաղողի ողկույզներն ու թփերը կտցելիս¤, որոնք ցուցում են երկնային-սրբազան ոլորտը, երկնային այգին, հոգիների անմահությունը, որոնց կարելի է հասնել խաչի միջնորդությամբ: